Aeneis 8.652–662 – De aanval van de Galliërs

Latijnse tekst

In summo custos Tarpeiae Manlius arcis
stabat pro templo et Capitolia celsa tenebat,
Romuleoque recens horrebat regia culmo.
655  Atque hic auratis volitans argenteus anser
porticibus Gallos in limine adesse canebat;
Galli per dumos aderant arcemque tenebant
defensi tenebris et dono noctis opacae.
Aurea caesaries ollis atque aurea vestis,
660  virgatis lucent sagulis, tum lactea colla
auro innectuntur, duo quisque Alpina coruscant
gaesa manu, scutis protecti corpora longis.

Vragen

1. Regel 654 Romuleo t/m culmo (MM40)
   Je ziet hier een voorbeeld van enallage. Leg dit uit.
   
2. Regel 652-662 in summo t/m longis (MM41)
   Citeer de tekstelementen die ons eraan herinneren dat wij een smeedwerk lezen.

Vertaling

De zesde scène op het schild gaat over de aanval van de Galliërs op Rome. Rond 390 v. Chr. vielen de Galliërs Rome binnen en plunderden ze de stad. Het Capitool hadden ze echter nog niet ingenomen, en ze besloten 's nachts de heuvel te beklimmen. Niemand hoorde het geklim van de Galliërs, behalve de ganzen van de tempel van Juno. Door hun gegak werd Manlius gewaarschuwd, waardoor hij het Capitool kon verdedigen en kon voorkomen dat de Galliërs ook dat zouden plunderen.

In summo custos Tarpeiae Manlius arcis
stabat pro templo et Capitolia celsa tenebat,
Romuleoque recens horrebat regia culmo.

Op de top stond Manlius, wachter van de Tarpeïsche burcht,
voor de tempel en beschermde het hoge Capitool,
en het nog nieuwe paleis had door het strodak van Romulus had een ruw uiterlijk.

• in summo - op de top van het Capitool, of op de top van het schild?
• Romuleoque recens ... regia - alliteratie
• Romuleo recens ... regia culmo - enallage, je moet lezen: het paleis van Romulus door het nog nieuwe strodak. Het gaat hier over het casa Romuli, het huis van Romulus, dat stond op het Palatijn. Het was een simpele boerenhut die de Romeinen over de eeuwen in stand hielden, onder andere door regelmatig het strooien dak te vernieuwen. Een tweede casa Romuli, waarschijnlijk een replica, was gebouwd op het Capitool.

655  Atque hic auratis volitans argenteus anser
porticibus Gallos in limine adesse canebat;
Galli per dumos aderant arcemque tenebant
defensi tenebris et dono noctis opacae.

En hier krijste een zilveren gans, heen en weer vliegend in de met goud versierde
zuilengangen, dat de Galliërs op de drempel verschenen;
de Galliërs verschenen door het struikgewas en bereikten de burcht,
beschermd door de duisternis, het geschenk van een donkere nacht.

• auratis ... argenteus - we worden er weer aan herinnerd dat het om een schild gaat.
• Gallos ... Galli - anafoor
• dumos - dit doet je weer denken aan de rondleiding, die Euander Aeneas langs het toekomstige Rome heeft gegeven. Dit komt qua volgorde ook wel goed overeen met de beschrijving van het schild, beginnend bij het Lupercal (Romulus en Remus), dan naar de Tarpeïsche rots en het Capitool en uiteindelijk naar het Palatijn (huis van Euander en Augustus).

Aurea caesaries ollis atque aurea vestis,
660  virgatis lucent sagulis, tum lactea colla
auro innectuntur, duo quisque Alpina coruscant
gaesa manu, scutis protecti corpora longis.

Aan hen was gouden haar en gouden kleding,
ze schitteren in hun gestreepte korte mantels, verder worden hun melkwitte halzen
omwonden met goud, ieder beweegt snel twee alpijnse
werpspiezen met zijn hand, beschermd wat hun lichamen betreft door lange schilden.

• caesaries -
• ollis - verouderde vorm van illis
• aurea caesaries ... aurea vestis - anafoor, parallelisme
• lucent ... lactea - de Galliërs zijn blijkbaar heel opvallend op het schild gemaakt.
• lactea t/m innectuntur - een verwijzing naar de Gallische torques, een gedraaide halsband
• Het uiterlijk en de kledingdracht van de Galliërs wordt uitgebreid beschreven om het contrast met de Romeinse kleding te benadrukken.

Antwoorden op de vragen

1. Regel 654 Romuleo t/m culmo (MM40)
   Je ziet hier een voorbeeld van enallage. Leg dit uit.
   Het is het paleis van Romulus en het riet is net gelegd; recens hoort grammaticaal bij regia maar inhoudelijk bij culmo; Romuleo hoort grammaticaal bij culmo maar inhoudelijk bij regia.
2. Regel 652-662 in summo t/m longis (MM41)
   Citeer de tekstelementen die ons eraan herinneren dat wij een smeedwerk lezen.
   auratis, argenteus (655), tweemaal (anafoor) aurea (659), lucent (660), aura (661)