Aeneis 8.642–651 – Scènes uit de vroege geschiedenis van Rome 2

Latijnse tekst

Haud procul inde citae Mettum in diversa quadrigae
distulerant (at tu dictis, Albane, maneres!),
raptabatque viri mendacis viscera Tullus
645  per silvam, et sparsi rorabant sanguine vepres.
Nec non Tarquinium eiectum Porsenna iubebat
accipere ingentique urbem obsidione premebat;
Aeneadae in ferrum pro libertate ruebant.
Illum indignanti similem similemque minanti
650  aspiceres, pontem auderet quia vellere Cocles
et fluvium vinclis innaret Cloelia ruptis.

Vragen

1. Regel 642-645 haud t/m vepres (MM36)
   a. Welke bijzonderheid valt je op in het vertelperspectief?
   b. Wat is daarvan het effect?
   
2. Regel 642-643 haud t/m maneres! (MM37)
   M. d’Hane-Scheltema vertaalt:
   “… verderop wordt Mettus door vier snelle paarden
   uiteengescheurd – had hij maar woord gehouden, die Albaan! –”
   a. Welk verschil merk je op in het vertelperspectief?
   b. Gaat het effect aan de zin (zie vraag MM36b) daarmee verloren of niet? Licht je antwoord toe.
   
3. Regel 647 accipere t/m premebat (MM38)
   a. Scandeer deze regel.
   b. Welke metrische bijzonderheid herken je?
   c. Wat is daarvan het effect?
   
4. Regel 649-651 illum t/m ruptis (MM39)
   a. Welke metrische bijzonderheid herken je?
   b. Wat is daarvan het effect?

Vertaling

De vierde scène op het schild gaat over de executie van Mettus. Mettus (of Mettius) was de dictator van Alba Longa, een van de buursteden van Rome. Hij had een verdrag gesloten met Tullus Hostilius, de derde koning van Rome, om met hen tegen de Fidenae te vechten. Toen het er echter op aankwam verbrak hij zijn gelofte en wachtte hij de strijd af, om zich later bij de overwinnaar aan te kunnen sluiten. De Romeinen wonnen van de Fidenae en omdat Mettus blijkbaar niet kon kiezen tussen beide volken, werd besloten dat hij zich dan maar over beide steden moest verdelen. Zijn ene arm werd vastgebonden aan een strijdwagen richting Rome, zijn andere arm aan een strijdwagen richting de Fidenae. Je kunt je voorstellen wat er vervolgens gebeurde. De Romeinen namen niet alleen wraak op Mettus, maar hebben daarna ook Alba Longa vernietigd:

Haud procul inde citae Mettum in diversa quadrigae
distulerant (at tu dictis, Albane, maneres!),
raptabatque viri mendacis viscera Tullus
645  per silvam, et sparsi rorabant sanguine vepres.

Niet ver daarvandaan hadden opgezweepte vierspannen Mettus uit elkaar
gescheurd (maar hield u, Albaan, vast aan uw woorden!),
en Tullus sleepte het lijk van de leugenachtige man voort
door het bos, en besprenkeld met het bloed dropen de doornstruiken.

• maneres - coni. desiderativus van het verleden
• silvam ... sparsi ... sanguine - alliteratie

Scène 5 gaat over het beleg van Rome door Porsenna. Tarquinius Superbus, de zevende en tevens laatste koning van Rome, was verbannen uit Rome nadat hij Lucretia had verkracht. Hij werd echter ontvangen door Lars Porsenna, een Etruskische koning, waarmee hij samen Rome aanviel. Tijdens deze aanval wist een van de Romeinse legeraanvoerders, Horatius Cocles, de aanval te stoppen. Terwijl hij het leger van Porsenna en Tarquinius afhield, braken zijn mannen de enige brug over de Tiber af, waardoor het vijandige leger niet verder Rome in kon komen.

Nec non Tarquinium eiectum Porsenna iubebat
accipere ingentique urbem obsidione premebat;
Aeneadae in ferrum pro libertate ruebant.

Ook beval Porsenna de verbannen Tarquinius
aan te nemen en bracht hij de stad door een geweldig beleg in het nauw;
de afstammelingen van Aeneas stormden naar het ijzer voor de vrijheid.

• Aeneadae - een afwisseling op Romulidae (r. 638)
• iubebat ... premebat ... ruebant - rijm

Illum indignanti similem similemque minanti
650  aspiceres, pontem auderet quia vellere Cocles
et fluvium vinclis innaret Cloelia ruptis.

Je zou hem gelijk aan een verontwaardigde en gelijk aan een dreigende
kunnen zien, omdat Cocles de brug af waagde te breken
en Cloelia, nadat haar boeien waren opengebroken, in de rivier zwom.

• indignanti (a) similem (b) similemque (b) minanti (a) - chiasme, repetitio van similem
• aspiceres - coni. potentialis van verleden
• (quia) auderet - coni. causalis
• (quia) innaret - coni. causalis
• vinclis ... ruptis - ablabs
• Cloelia - ze was net als Cocles een goed voorbeeld voor de Romeinen. Als een van de voorwaarden van het vredesverdrag tussen de Romeinen en Porsenna, werd zij als gijzelaar uitgeleverd aan Porsenna. Ze wist echter te ontsnappen en zwom de Tiber over om weer terug te gaan naar Rome; er stond tenslotte geen brug meer naar de overkant... Maar de Romeinen, zo trouw als ze zijn, stuurden haar weer terug naar Porsenna: een verdrag is een verdrag. Porsenna was toch zo onder de indruk van Cloelia's dappere optreden, dat hij haar vrij liet.

Antwoorden op de vragen

1. Regel 642-645 haud t/m vepres (MM36)
   a. Welke bijzonderheid valt je op in het vertelperspectief?
   apostrofe
   b. Wat is daarvan het effect?
   betrokkenheid van de verteller bij zijn personage
2. Regel 642-643 haud t/m maneres! (MM37)
   M. d’Hane-Scheltema vertaalt:
   “… verderop wordt Mettus door vier snelle paarden
   uiteengescheurd – had hij maar woord gehouden, die Albaan! –”
   a. Welk verschil merk je op in het vertelperspectief?
   Bij d’Hane is de apostrofe omgezet in vertellerscommentaar.
   b. Gaat het effect aan de zin (zie vraag MM36b) daarmee verloren of niet? Licht je antwoord toe.
   De betrokkenheid van de verteller blijft intact door haar vertaling had hij maar ...
3. Regel 647 accipere t/m premebat (MM38)
   a. Scandeer deze regel.
   ― ∪∪ / ― ― / ― ― / ― ∪∪ / ― ∪∪ / ― X
   b. Welke metrische bijzonderheid herken je?
   tweemaal elisie en de spondeeen
   c. Wat is daarvan het effect?
   Beide markeren het ingeklemd zitten van de stad door een langdurig beleg.
4. Regel 649-651 illum t/m ruptis (MM39)
   a. Welke metrische bijzonderheid herken je?
   enjambement bij aspiceres
   b. Wat is daarvan het effect?
   chiasme: indignanti (a) similem (b) similem (b) minanti (a)