Aeneis 8.306–369 – Euander vertelt over het verleden en de toekomst van Rome

Het feest ter ere van Hercules komt ten einde, en Euander, koning van Palladium, loopt samen met zijn zoon Pallas en met Aeneas naar huis. Ondertussen vertelt hij als een echte tour guide over het verleden én de toekomst van de plaatsen die ze passeren.

Onderdelen

• 8.306–313 Euander begint zijn rondleiding
• 8.314–327 De vroegere bewoners van Rome 1
• 8.328–336 De vroegere bewoners van Rome 2
• 8.337–346 Op de plaats van het latere Rome 1
• 8.347–358 Op de plaats van het latere Rome 2
• 8.359–369 Ontvangst in Euanders huis

Latijnse tekst

Euander begint zijn rondleiding (8.306-313)

         Exim se cuncti divinis rebus ad urbem
perfectis referunt. Ibat rex obsitus aevo,
et comitem Aenean iuxta natumque tenebat
ingrediens, varioque viam sermone levabat.
310  Miratur facilesque oculos fert omnia circum
Aeneas, capiturque locis et singula laetus
exquiritque auditque virum monimenta priorum.
Tum rex Euandrus Romanae conditor arcis:

De vroegere bewoners van Rome 1 (8.314-327)

“Haec nemora indigenae Fauni Nymphaeque tenebant
315  gensque virum truncis et duro robore nata,
quis neque mos neque cultus erat, nec iungere tauros
aut componere opes norant aut parcere parto,
sed rami atque asper victu venatus alebat.
Primus ab aetherio venit Saturnus Olympo
320  arma Iovis fugiens et regnis exsul ademptis.
Is genus indocile ac dispersum montibus altis
composuit legesque dedit, Latiumque vocari
maluit, his quoniam latuisset tutus in oris.
Aurea quae perhibent, illo sub rege fuere
325  saecula: sic placida populos in pace regebat,
deterior donec paulatim ac decolor aetas
et belli rabies et amor successit habendi.

De vroegere bewoners van Rome 2 (8.328-336)

Tum manus Ausonia et gentes venere Sicanae,
saepius et nomen posuit Saturnia tellus;
330  tum reges asperque immani corpore Thybris,
a quo post Itali fluvium cognomine Thybrim
diximus; amisit verum vetus Albula nomen.
Me pulsum patria pelagique extrema sequentem
Fortuna omnipotens et ineluctabile fatum
335  his posuere locis, matrisque egere tremenda
Carmentis nymphae monita et deus auctor Apollo.”

Op de plaats van het latere Rome 1 (8.337-346)

         Vix ea dicta, dehinc progressus monstrat et aram
et Carmentalem Romani nomine portam
quam memorant, nymphae priscum Carmentis honorem,
340  vatis fatidicae, cecinit quae prima futuros
Aeneadas magnos et nobile Pallanteum.
Hinc lucum ingentem, quem Romulus acer asylum
rettulit, et gelida monstrat sub rupe Lupercal
Parrhasio dictum Panos de more Lycaei.
345  Nec non et sacri monstrat nemus Argileti
testaturque locum et letum docet hospitis Argi.

Op de plaats van het latere Rome 2 (8.347-358)

Hinc ad Tarpeiam sedem et Capitolia ducit
aurea nunc, olim silvestribus horrida dumis.
Iam tum religio pavidos terrebat agrestes
350  dira loci, iam tum silvam saxumque tremebant.
“Hoc nemus, hunc” inquit “frondoso vertice collem
(quis deus incertum est) habitat deus; Arcades ipsum
credunt se vidisse Iovem, cum saepe nigrantem
aegida concuteret dextra nimbosque cieret.
355  Haec duo praeterea disiectis oppida muris,
reliquias veterumque vides monimenta virorum.
Hanc Ianus pater, hanc Saturnus condidit arcem;
Ianiculum huic, illi fuerat Saturnia nomen.”

Ontvangst in Euanders huis (8.359-369)

Talibus inter se dictis ad tecta subibant
360  pauperis Euandri, passimque armenta videbant
Romanoque foro et lautis mugire Carinis.
Ut ventum ad sedes, “Haec” inquit “limina victor
Alcides subiit, haec illum regia cepit.
Aude, hospes, contemnere opes et te quoque dignum
365  finge deo, rebusque veni non asper egenis.”
Dixit, et angusti subter fastigia tecti
ingentem Aenean duxit stratisque locavit
effultum foliis et pelle Libystidis ursae:
nox ruit et fuscis tellurem amplectitur alis.

Losse aantekeningen

Aeneas merkt het, hij ziet de rook maar kan niet terug want hij moet een nieuw Troje stichten. Op een gegeven moment komt hj in Latium.

Stroomgod Tiber kwam in de slaap van Aeneas en zei ga op zoek naar Euander (Evander) = meneer goedzul (als je letterlijk uit grieks vertaald)

Aeneas op moment van de ontmoeting met Euander bezig met een offer op de plek waar later het ara maxima komt te staan. 

Hercules…???

Ze besluiten samen (Aeneas en Euander) oorlog te gaan voeren tegen Turnus 

De band tussen Aeneas en Euander wordt steeds groter want Euander kende ook de vader van Aeneas:  Anchises. Euander stuurt zijn zoon Pallas mee in de strijd tegen Turnus maar die overlijdt.