Aeneis 4.630–705 – De dood van Dido

Dido wil sterven

         630  Haec ait, et partis animum versabat in omnis,               
invisam quaerens quam primum abrumpere lucem.
Tum breviter Barcen nutricem adfata Sychaei,
namque suam patria antiqua cinis ater habebat:
“Annam, cara mihi nutrix, huc siste sororem:
635  dic corpus properet fluviali spargere lympha,               
et pecudes secum et monstrata piacula ducat.
Sic veniat, tuque ipsa pia tege tempora vitta.
Sacra Iovi Stygio, quae rite incepta paravi,
perficere est animus finemque imponere curis
640  Dardaniique rogum capitis permittere flammae.”
Sic ait. Illa gradum studio celebrabat anili.

Dido neemt afscheid

At trepida et coeptis immanibus effera Dido
sanguineam volvens aciem, maculisque trementis
interfusa genas et pallida morte futura,
645  interiora domus inrumpit limina et altos                              
conscendit furibunda rogos ensemque recludit
Dardanium, non hos quaesitum munus in usus.
Hic, postquam Iliacas vestes notumque cubile
conspexit, paulum lacrimis et mente morata
650  incubuitque toro dixitque novissima verba:

Dido’s laatste woorden 1

“Dulces exuviae, dum fata deusque sinebat,
accipite hanc animam meque his exsolvite curis.
Vixi et quem dederat cursum Fortuna peregi,
et nunc magna mei sub terras ibit imago.
655  Urbem praeclaram statui, mea moenia vidi,               
ulta virum poenas inimico a fratre recepi,
felix, heu nimium felix, si litora tantum
numquam Dardaniae tetigissent nostra carinae.”
Dixit, et os impressa toro “moriemur inultae,
660  sed moriamur” ait. “Sic, sic iuvat ire sub umbras.               
Hauriat hunc oculis ignem crudelis ab alto
Dardanus, et nostrae secum ferat omina mortis.”

Dido’s laatste woorden 2

Dixerat, atque illam media inter talia ferro
conlapsam aspiciunt comites, ensemque cruore
665  spumantem sparsasque manus. It clamor ad alta               
atria: concussam bacchatur Fama per urbem.
Lamentis gemituque et femineo ululatu
tecta fremunt, resonat magnis plangoribus aether,
non aliter quam si immissis ruat hostibus omnis
670  Karthago aut antiqua Tyros, flammaeque furentes
culmina perque hominum volvantur perque deorum.

Anna vindt Dido 1

Audiit exanimis trepidoque exterrita cursu
unguibus ora soror foedans et pectora pugnis
per medios ruit, ac morientem nomine clamat:
675  “Hoc illud, germana, fuit? Me fraude petebas?               
Hoc rogus iste mihi, hoc ignes araeque parabant?
Quid primum deserta querar? Comitemne sororem
sprevisti moriens? Eadem me ad fata vocasses,
idem ambas ferro dolor atque eadem hora tulisset.
680  His etiam struxi manibus patriosque vocavi               
voce deos, sic te ut posita, crudelis, abessem?

Anna vindt Dido 2

Exstinxti te meque, soror, populumque patresque
Sidonios urbemque tuam. date, vulnera lymphis
abluam et, extremus si quis super halitus errat,
685  ore legam.” Sic fata gradus evaserat altos,               
semianimemque sinu germanam amplexa fovebat
cum gemitu atque atros siccabat veste cruores.
Illa gravis oculos conata attollere rursus
deficit; infixum stridit sub pectore vulnus.
690  Ter sese attollens cubitoque adnixa levavit,
ter revoluta toro est oculisque errantibus alto
quaesivit caelo lucem ingemuitque reperta.

Juno stuurt Iris

         Tum Iuno omnipotens longum miserata dolorem
difficilisque obitus Irim demisit Olympo
695  quae luctantem animam nexosque resolveret artus.
Nam quia nec fato merita nec morte peribat,
sed misera ante diem subitoque accensa furore,
nondum illi flavum Proserpina vertice crinem
abstulerat Stygioque caput damnaverat Orco.
700  Ergo Iris croceis per caelum roscida pennis
mille trahens varios adverso sole colores
devolat et supra caput astitit. “Hunc ego Diti
sacrum iussa fero teque isto corpore solvo:”
sic ait et dextra crinem secat, omnis et una
705  dilapsus calor atque in ventos vita recessit.