Aeneis 4.630–641 – Dido wil sterven

Dido stuurt Barce, de voedster van Sychaeus, om Anna te halen.

Latijnse tekst

         630  Haec ait, et partis animum versabat in omnis,               
invisam quaerens quam primum abrumpere lucem.
Tum breviter Barcen nutricem adfata Sychaei,
namque suam patria antiqua cinis ater habebat:
“Annam, cara mihi nutrix, huc siste sororem:
635  dic corpus properet fluviali spargere lympha,               
et pecudes secum et monstrata piacula ducat.
Sic veniat, tuque ipsa pia tege tempora vitta.
Sacra Iovi Stygio, quae rite incepta paravi,
perficere est animus finemque imponere curis
640  Dardaniique rogum capitis permittere flammae.”
Sic ait. Illa gradum studio celebrabat anili.

Vragen

1. Regel 640 Dardaniique rogum capitis (MM34)
   Waarom kan Dido de brandstapel zo noemen?

Vertaling

         630  Haec ait, et partes animum versabat in omnes,               
invisam quaerens quam primum abrumpere lucem.
Tum breviter Barcen nutricem adfata Sychaei,
namque suam patria antiqua cinis ater habebat:

Deze woorden heeft ze gesproken, en wendde haar geest naar alle kanten,
vragend het gehate leven(slicht) zo snel mogelijk af te breken.
Toen heeft zij kort gesproken tot Barce, de voedster van Sychaeus,
want in het oude vaderland had de zwarte as haar eigen (voedster):

• haec (verba) - ellips; bedoeld wordt de vervloeking van Aeneas die ze net uit heeft gesproken.
• Ze zocht een manier om zo snel mogelijk een einde aan haar leven te maken, ze zag het leven echt niet meer zitten. Zij dacht aan van alles en nog wat.
• invisam ... lucem - hyperbaton; het gehate licht is een metoniem voor leven
• suam ... cinis ater habebat - opvallende formulering, de as was immers het lichaam van de voedster van Dido, suam verwijst hier dus naar het onderwerp van de vorige zin, namelijk Dido.
• Dido vraagt de hulp in van Barce, de voedster van Sychaeus, omdat die van haar al dood was. Een voedster is een soort opvoeder. Barce is trouwens een opvallende naam, aangezien Barca de familienaam van Hannibal is.

“Annam, cara mihi nutrix, huc siste sororem:
635  dic corpus properet fluviali spargere lympha,               
et pecudes secum et monstrata piacula ducat.

“Breng mijn zus Anna hier, dierbare voedster aan mij:
zeg (op)dat ze zich haast haar lichaam te besprenkelen met helder rivierwater,
en met zich vee en de voorgeschreven zoenoffers brengt.

• De toon van Dido is veranderd, ze gaat nu koel aan het werk. Dat zoenoffer zal Dido zelf worden maar dat mag haar zusje hier nog niet weten, dit zou zij namelijk niet toestaan en anders zou zijn waarschijnlijk niet komen.
• properet - coni. finalis/adhortativus
• ducat - coni. finalis
• het besprenkelen met helder rivierwater, etc. is onderdeel van de offerplechtigheid, met het doel de goden aan de kant te krijgen.

Sic veniat, tuque ipsa pia tege tempora vitta.
Sacra Iovi Stygio, quae rite incepta paravi,
perficere est animus finemque imponere curis
640  Dardaniique rogum capitis permittere flammae.”

Laat zij zo komen, en u zelf moet de slapen bedekken met een eerbiedige hoofdband.
De offerhandelingen aan Hades, die ik nadat ik begonnen was volgens juist gebruik voorbereid heb,
ben ik van plan te voltooien, en een einde op te leggen aan het liefdesverdriet
en de brandstapel van de Trojaanse persoon prijs te geven aan het vuur.”

• veniat - coni. adhortativus
• vitta - hoofdband van priesters
• perficere, imponere, permittere - inf. bij (mihi) animus est: ik ben van plan
• Ze moest een witte band om het hoofd doen om zich klaar te maken voor het ritueel.
• Jupiter Stygius verwijst naar de Styx, de rivier door de Onderwereld -> Hades/Pluto. Dit vindt Anna acceptabel omdat Sychaeus daar ook is en zij zou ook Hades gekwetst kunnen hebben.
• incepta - gezegd over de sacra, de offerhandelingen, waarvan Dido suggereert dat ze dat allemaal keurig voor elkaar heeft: bijna volgens protocol, zou je kunnen zeggen. Al eerder in gang gezet (incepta) en dan nu voltooien (perficere): die twee termen komen zo tegenover elkaar te staan
• Dido wil hiermee laten lijken alsof zij alles wat zij nog heeft van Aeneas op de brandstapel gaat gooien (vandaar de brandstapel van het Trojaanse wezen), alleen weet nog niemand dat zij later ook zijzelf hierbij gooit.
• finem curis - Dido gaat zorgen dat ze geen last meer heeft van ellende, verliefdheid, kopzorgen, en zo meer, zonder dat de rest weet dat ze haar leven bedoelt
• Dardanii ... capitis - Aeneas wordt niet bij naam genoemd, Dido haat hem te erg daarvoor.

Sic ait. Illa gradum studio celerabat anili.

Zo heeft ze gesproken. Zij bewoog snel, de stap met de ijver van een oude vrouw.

• illa = Barce

Antwoorden op de vragen

1. Regel 640 Dardaniique rogum capitis (MM34)
   Waarom kan Dido de brandstapel zo noemen?
   Aeneas' wapens en kleren lagen erop.