Pygmalion wordt verliefd – Ovidius Metamorphoses 10.243-297

Latijnse tekst met aantekeningen

“Quas quia Pygmalion aevum per crimen agentis
viderat, offensus vitiis, quae plurima menti
femineae natura dedit, sine coniuge caelebs [245]
vivebat thalamique diu consorte carebat.

• quas : relatieve aansluiting. Verwijst naar de dochters van Propoetes die in de regels hiervoor aangehaald worden. Zij waren de eersten die zich prostitueerden, en werden daarna door Venus in steen veranderd.
• aevum ago, agere = zijn leven doorbrengen
• crimen, -minis = hier: zonde
• agentis = agentes
• offensus + abl. = zich ergerend aan
• plurima = in groten getale
• femineus = vrouwelijk
• caelebs, -ibis = ongetrouwd
• thalamus = slaapkamer
• consors, -tis + gen. = deelgenoot

Interea niveum mira feliciter arte
sculpsit ebur formamque dedit, qua femina nasci
nulla potest, operisque sui concepit amorem.

Virginis est verae facies, quam vivere credas, [250]
et, si non obstet reverentia, velle moveri:
ars adeo latet arte sua. miratur et haurit
pectore Pygmalion simulati corporis ignes.

Saepe manus operi temptantes admovet, an sit
corpus an illud ebur, nec adhuc ebur esse fatetur. [255]
oscula dat reddique putat loquiturque tenetque
et credit tactis digitos insidere membris
et metuit, pressos veniat ne livor in artus,
et modo blanditias adhibet, modo grata puellis
munera fert illi conchas teretesque lapillos [260]
et parvas volucres et flores mille colorum
liliaque pictasque pilas et ab arbore lapsas
Heliadum lacrimas; ornat quoque vestibus artus,
dat digitis gemmas, dat longa monilia collo,
aure leves bacae, redimicula pectore pendent: [265]
cuncta decent; nec nuda minus formosa videtur.
conlocat hanc stratis concha Sidonide tinctis
adpellatque tori sociam adclinataque colla
mollibus in plumis, tamquam sensura, reponit.
'Festa dies Veneris tota celeberrima Cypro [270]
venerat, et pandis inductae cornibus aurum
conciderant ictae nivea cervice iuvencae,
turaque fumabant, cum munere functus ad aras
constitit et timide "si, di, dare cuncta potestis,
sit coniunx, opto," non ausus "eburnea virgo" [275]
dicere, Pygmalion "similis mea" dixit "eburnae."

sensit, ut ipsa suis aderat Venus aurea festis,
vota quid illa velint et, amici numinis omen,
flamma ter accensa est apicemque per aera duxit.

ut rediit, simulacra suae petit ille puellae [280]
incumbensque toro dedit oscula: visa tepere est;
admovet os iterum, manibus quoque pectora temptat:
temptatum mollescit ebur positoque rigore
subsidit digitis ceditque, ut Hymettia sole
cera remollescit tractataque pollice multas [285]
flectitur in facies ipsoque fit utilis usu.

dum stupet et dubie gaudet fallique veretur,
rursus amans rursusque manu sua vota retractat.

corpus erat! saliunt temptatae pollice venae.

tum vero Paphius plenissima concipit heros [290]
verba, quibus Veneri grates agat, oraque tandem
ore suo non falsa premit, dataque oscula virgo
sensit et erubuit timidumque ad lumina lumen
attollens pariter cum caelo vidit amantem.

coniugio, quod fecit, adest dea, iamque coactis [295]
cornibus in plenum noviens lunaribus orbem
illa Paphon genuit, de qua tenet insula nomen.

Werkvertaling

Werkvertaling