Martialis

Marcus Valerius Martialis (ca. 40-ca. 104 n. Chr.) is de bekendste epigrammenschrijver uit de Romeinse geschiedenis. Zijn epigrammen geven een unieke inkijk in het dagelijks leven en de cultuur van Rome in de eerste eeuw n. Chr.

Ga direct naar de biografie, werken of waardering.

Biografie

Veel van wat we van Martialis weten, is afgeleid uit zijn eigen gedichten. Hierbij is het natuurlijk altijd de vraag of de inhoud van de gedichten feit of fictie weergeven, waardoor er veel onzekerheden zijn over het leven van Martialis.

Martialis is rond 40 n. Chr. geboren in Bilbilis (Spanje), naar eigen zeggen op de Idus van maart (15 maart), wat hem zijn bijnaam Martialis heeft opgeleverd. Tegenwoordig is Bilbilis een archeologische opgraving bij de stad Calatayud, in Noord-Oost Spanje in de buurt van Zaragoza. We weten verder niets met zekerheid over zijn jeugd, behalve dat hij zijn opvoeding en opleiding in Spanje heeft gekregen.

Als jonge man vertrok hij in 64 n. Chr. vanuit zijn thuisland, Spanje, naar de wereldstad Rome. Deze had toen ongeveer een miljoen inwoners en werd geregeerd door keizer Nero. Hier werd hij door invloedrijke beschermheren opgenomen in de kringen van de Romeinse elite. Een van die beschermheren was waarschijnlijk Seneca, die zelf ook uit Spanje afkomstig was, al weten we dit niet zeker.

Van de eerste vijftien jaar die Martialis in Rome woonde, hebben we weinig informatie. Naar eigen zeggen leefde hij in deze tijd als cliens en mogelijk begon in deze tijd zijn carrière als dichter. We kennen echter geen publicaties uit die tijd. Pas in 80 n. Chr. verschijnt zijn eerste boek ter gelegenheid van de inwijding van het Colosseum. Het lijkt dan ook zo dat Martialis pas tijdens de regering van Titus (79-81) en diens jongere broer Domitianus (81-96) in contact gekomen is met de juiste personen om zijn werk als dichter te ondersteunen. Hij stond hierdoor ook in de gratie bij de keizers Titus en Domitianus.

Martialis stierf tussen 101 en 104 n.Chr.

Uit zijn gedichten kunnen we opmaken dat de drukte van Rome en al haar sociale verplichtingen hem soms te veel werden; en hoewel hij uiteindelijk weer terugkeerde naar Spanje, bleef hij toch gefascineerd door de grote stad Rome, met al haar viezigheid, corruptie en hypocrisie. Martialis was hoogopgeleid, maar schijnt weinig interesse te hebben gehad in het najagen van een maatschappelijke of politieke carrière. In zijn gedichten speelt de relatie tussen patroon en cliënt (beide rollen eufemistisch met amicus aangeduid) een grote rol; veel van Martialis’ gedichten zijn vanuit het perspectief van de cliënt geschreven. Dat vindt ook zijn weerslag in zijn gedichten, waardoor ze soms zeer vleiend van toon zijn.

Werken

Het eerste werk dat van Martialis kennen, is het Liber de Spectaculis (Boek over de Spelen), dat in 80 n. Chr. is uitgegeven en waarvan een deel bewaard is gebleven. Het is een bundel van 32 gedichten die de verschillende spelen beschrijven die door keizer Titus werden georganiseerd voor de inwijding van het Colosseum.

In 84 of 85 n. Chr. worden de Xenia (Gastgeschenken) en Apophoreta (Meeneemcadeaus) gepubliceerd, 350 korte gedichtjes die gebruikt werden om cadeaus te begeleiden op de pakjesavond van het feest Saturnalia, op een vergelijkbare manier als onze huidige sinterklaasgedichten.

Het bekendste werk zijn de Epigrammata (Epigrammen), die tussen 85 en 102 in twaalf delen zijn uitgegeven. Dit werk bevat epigrammen met verschillende thema's, die vaak maatschappelijke of sociale kritiek bevatten. Dit was ten tijde van de keizers Domitianus, Nerva en Trajanus.

Waardering

Martialis en het eindexamen Latijn

Martialis is sinds 1990 één keer een schaduwauteur voor het eindexamen Latijn geweest. Dit was in het het examen van 2022.

Romeinse kalender