Buiten in de kou – Odes 3.10
Latijnse tekst
|
Extremum Tanain si biberes, Lyce, saevo nupta viro, me tamen asperas porrectum ante foris obicere incolis plorares Aquilonibus. |
Audis quo strepitu ianua, quo nemus inter pulchra satum tecta remugiat ventis, et positas ut glaciet niues puro numine Iuppiter? Ingratam Veneri pone superbiam, ne currente retro funis eat rota: 10 non te Penelopen difficilem procis Tyrrhenus genuit parens. O quamvis neque te munera nec preces nec tinctus viola pallor amantium nec vir Pieria paelice saucius 15 curuat, supplicibus tuis parcas, nec rigida mollior aesculo nec Mauris animum mitior anguibus: non hoc semper erit liminis aut aquae caelestis patiens latus. 20 |
Het stormt en is ijzig koud. Horatius ligt op de stoep voor de deur van Lyce en smeekt haar hem binnen te laten. Deze ode heeft als voorbeeld Griekse epigrammen, waarin een vrouw een serenade wordt gebracht.
ode over lyce, lyce heeft een bepaalde betekenis in het Grieks
Latijnse tekst
Extremum Tanain si biberes, Lyce,
saevo nupta viro, me tamen asperas
porrectum ante fores obicere incolis
plorares Aquilonibus.
Audis quo strepitu ianua, quo nemus [5]
inter pulchra satum tecta remugiat
ventis et positas ut glaciet nives
puro numine Iuppiter?
Ingratam Veneri pone superbiam,
ne currente retro funis eat rota: [10]
non te Penelopen difficilem procis
Tyrrhenus genuit parens.
O quamvis neque te munera nec preces
nec tinctus viola pallor amantium
nec vir Pieria paelice saucius [15]
curvat, supplicibus tuis
parcas, nec rigida mollior aesculo
nec Mauris animum mitior anguibus.
Non hoc semper erit liminis aut aquae
caelestis patiens latus. [20]
| 1 | extremum Tanain si | let op de plaatsing van si, het leidt een irrealis in | |
| extremus | hier: verweg gelegen | ||
| Tanain | Griekse acc. van Tanais | ||
| Tanais m | de Tanais; Griekse naam voor de Don, een rivier in Zuidwest-Rusland, waar het meest noordoostelijke deel van het Romeinse rijk lag. | ||
| Tanain bibere | lett.: (het water van) de Tanais drinken; fig.: wonen aan de Tanais | ||
| Lyce | Griekse vrouwennaam; lett.: wolvin | ||
| 2 | saevus | woest | |
| nupta | gehuwd (met + dat.) | ||
| me t/m Aquilonibus | lees: plorares tamen me porrectum ante asperas fores obicere incolis Aquilonibus | ||
| me | object bij obicere | ||
| asperas | verwijst niet alleen naar de deur, maar ook naar de bewoners van het huis | ||
| 3 | porrectus | uitgestrekt | |
| fores, ium f pl. | deur | ||
| ob-icio, icere | hier: blootstellen (aan + dat.) | ||
| incola | inwoner; als adi. inheems | ||
| 4 | ploro, polare + inf. | het erg vinden (uit medelijden) | |
| Aquilo, onis m | noordenwind | ||
| 5 | strepitus, us m | hier: gekraak (geklepper, geratel) | |
| quo (strepitu) | leidt een afhankelijke vraagzin in; object bij audis | ||
| ianua | ellips: vul zelf in je vertaling een gezegde aan (remugiat) | ||
| nemus t/m tecta | Lyce woont in een huis zo groot en mooi dat er niet zo maar een paar struiken tussen de muren op de binnenplaats staan, maar een heel bos | ||
| nemus, oris n | woud | ||
| 6 | satus | gezaaid, geplant | |
| re-mugio, mugire | weergalmen, weerklinken (loeien; door de wind) | ||
| 7 | et positas ut | let op de plaats van ut | |
| ut adv. | hoe | ||
| positas | = depositas | ||
| glacio, glaciare | tot ijs maken, doen bevriezen | ||
| nix, nivis f | sneeuw | ||
| 8 | puro numine | lett. met heldere majesteit; bij een onbewolke hemel | |
| Iuppiter | oorspronkelijk een hemelgod; hier vereenzelvigd met de winterhemel | ||
| 9 | ingratus | onbemind, niet geliefd (bij + dat.) | |
| Venus, neris f | Venus; godin van de liefde | ||
| 10 | ne ... retro funis eat | opdat het touw niet terugloopt; bijvoorbeeld een te strakgespannen touw van een hijskraan | |
| rota currente | abl.abs.: als het wiel draait; de gedachte hierachter is: stel je niet te kuis op, anders schiet je, net zoals een te strak opgewonden touw, ineens door; pas op dat je overdreven kuisheid niet verkeerd afloopt | ||
| 11 | (te) Penelopen | Griekse acc.; predicatief gebruikt: als een Penelope | |
| Penelope | vrouw van de Griekse held Odysseus, bleef haar man na twintig jaar trouw, ondanks opdringerige vrijers | ||
| difficilis, e | lastig (voor + dat.) | ||
| proca m | vrijer | ||
| 12 | Tyrrhenus parens | een Tyrrheense (Etruskische) vader; de Etrusken werden beschouwd als mensen met een losse moraal |
|
| gigno, gignere, genui, genitum | baren, voortbrengen | ||
| 13 | quamvis + coni. | hoewel, ofschoon | |
| 14 | tinctus viola pallor | lett. de door een violier gekleurde bleekheid; de paars-bleke kleur (namelijk door de kou buiten) | |
| pallor, oris m | bleekheid, vaalheid, bleke kleur | ||
| amantium | zelfstandig gebruikt ptc. | ||
| viola | viooltje, violier | ||
| 15 | vir | Lyce is kennelijk getrouwd | |
| (vir) ... saucius | dominant gebruikt: het feit dat ... | ||
| Pierius | uit Piëria; landstreek in Noord-Griekenland waar de Muzen bijzonder vereerd werden. | ||
| paelex, licis f | minnares | ||
| saucius | gewond; metaforisch gebruikt | ||
| 16 | curvo, curvare | krom maken, laten buigen → overhalen | |
| curvat | lees: curvant | ||
| supplex, icis | smekend; zelfstandig gebruikt | ||
| 17 | nec mollior ... nec mitior | bijstellingen bij de 'jij' in parcas; herhaal in je vertaling jij | |
| rigida aesculus f | een starre/onbuigzame eik; de eik is een boom met zeer hard hout | ||
| rigida ... aesculo | ablativus comparationis | ||
| 18 | Maurus | Mauretaans; Mauretanië was een koninkrijk in Noordwest-Afika, ongeveer het huidige Marokko en West-Algerije | |
| animum | acc. van betrekking: wat betreft je hart, in je hart | ||
| mitis, e | mild | ||
| anguis, is m/f | slang | ||
| 19 | Non t/m latus | lees: non semper hoc latus patiens liminis aut aquae caelestis erit | |
| latus, eris n | zijde, flank (van de dichter die voor de deur op de stoep ligt) | ||
| patiens, entis + gen. | duidend, verdragend; naamwoordelijk deel van het gezegde | ||
| limen, minis n | drempel | ||
| 20 | caelestis, e | hemels, uit de hemel komend |
Werkvertaling
