Carmen 3 – Het musje is dood
In een klaagzang treurt Catullus om de dood van het musje van Lesbia.
Latijnse tekst
Lugete, o Veneres Cupidinesque,
et quantum est hominum venustiorum:
passer mortuus est meae puellae,
passer, deliciae meae puellae
quem plus amat illa oculis suis amabat. [5]
Nam mellitus erat suamque norat
ipsam tam bene quam puella matrem,
nec sese a gremio illius movebat,
sed circumsiliens modo huc modo illuc
ad solam dominam usque pipiabat; [10]
qui nunc it per iter tenebricosum
illuc, unde negant redire quemquam.
At vobis male sint, malae tenebrae
Orci, quae omnia bella devoratis:
tam bellum mihi passerem abstulistis. [15]
O factum male! O miselle passer!
Tua nunc opera meae puellae
flendo turgiduli rubent ocelli.
| 1 | lugeo, lugEre | rouwen | |
| Veneres Cupidinesque | Venussen en Cupidootjes; liefdesgoden en -godinnen | ||
| 2 | quantum est + gen. | zoveel als, al wat er is aan | |
| venustus | bekoorlijk, liefdevol | ||
| 3 | passer, eris m | musje | |
| 4 | deliciae, arum f pl. | lievelingetje | |
| 5 | illa | Lesbia | |
| oculis suis | abl. comparationis | ||
| 6 | mellitus | honingzoet | |
| sua(mque norat) | hier: zijn meesteres | ||
| norat | = noverat | ||
| 7 | ipsam | congrueert met ... | |
| tam ... quam | zo ... als | ||
| puella matrem | parallele zinsbouw; welk gezegde moet je aanvullen? | ||
| 8 | sese | = se | |
| gremium | schoot | ||
| 9 | circum-silio, silire | rondhippen | |
| illuc adv. | daarheen | ||
| 10 | solam | predicatief vertalen | |
| usque adv. | aan één stuk door | ||
| pipio, pipiare | piepen; een onomatopee | ||
| 11 | qui | slaat terug op passer (r. 3/4), relatieve aansluiting | |
| tenebricosus | lett.: vol duisternis; duister | ||
| 12 | illuc ... unde | daarheen ... waarvandaan | |
| nego, negare + aci | zeggen dat ... niet | ||
| quisquam | (ook maar) iemand; gebruikt na een ontkenning | ||
| 13 | mihi male est | het gaat me slecht, het gaat slecht met mij | |
| tenebrae, arum f pl. | schimmen (van de onderwereld) | ||
| 14 | Orcus | Ouditalische naam voor de god van de onderwereld -> onderwereld | |
| quae ... (devoratis) | jullie, die ... | ||
| bellus | mooi | ||
| de-voro, vorare | verslinden | ||
| 16 | factum male n | lett.: slechte daad; ramp | |
| misellus | verkleinwoord van miser | ||
| 17 | opera | hier: schuld | |
| meae puellae | bijv. bep. bij ocelli (r. 18) | ||
| 18 | turgidulus | gezwollen; verkleinwoord van turgidus; prolepsis | |
| (ocelli) turgiduli rubent | zijn gezwollen en rood | ||
| rubeo, rubEre | rood zijn | ||
| ocellus | verkleinwoord van oculus |
Werkvertaling
Lugete, o Veneres Cupidinesque,
et quantum est hominum venustiorum:
passer mortuus est meae puellae,
passer, deliciae meae puellae
quem plus amat illa oculis suis amabat. [5]
Lugete, o Veneres Cupidinesque,
et quantum est hominum venustiorum:
passer mortuus est meae puellae,
passer, deliciae meae puellae
quem plus amat illa oculis suis amabat. [5]
Rouw, o Venussen en Cupidootjes,
en al wat er is aan de nogal liefdevolle mensen:
het musje van mijn meisje is gestorven,
het
musje, het lievelingetje van mijn meisje
die zij meer bemint dan ze haar eigen ogen beminde.
Nam mellitus erat suamque norat
ipsam tam bene quam puella matrem,
nec sese a gremio illius movebat,
sed circumsiliens modo huc modo illuc
ad solam dominam usque pipiabat; [10]
Want hij was honingzoet en hij kende zijn
meesteres zo goed als een meisje haar moeder,
ook bewoog hij zich niet van haar schoot,
maar, nu eens hierheen dan weer daarheen
rondhippend
piepte hij aan één stuk door tot alleen zijn meesteres;
Catullus beschrijft de tocht van het musje naar de onderwereld:
qui nunc it per iter tenebricosum
illuc, unde negant redire quemquam.
At vobis male sint, malae tenebrae
Orci, quae omnia bella devoratis:
tam bellum mihi passerem abstulistis. [15]
en hij gaat nu door een weg vol duisternis
daarheen, waarvandaan ze zeggen dat niemand terugkeert.
Maar moge het jullie slecht gaan, slechte schimmen
van de onderwereld, die alles wat mooi is verslinden:
zo hebben jullie het mooie musje voor mij weggenomen.
O factum male! O miselle passer!
Tua nunc opera meae puellae
flendo turgiduli rubent ocelli.
O slechte daad! O nogal ongelukkig musje!
Nu zijn door jouw schuld de gezwollen oogjes
van mijn meisje rood door het huilen.