Catullus

Gaius Valerius Catullus (84–54 v. Chr.) is de grootste Romeinse lyrische dichter. Hij leefde in de eerste eeuw voor Christus tijdens de overgang van de republiek naar het keizerrijk.

Ga direct naar de biografie, werken of waardering.

Biografie

Er is geen biografie van Catullus bekend uit de oudheid, dus vrijwel alle informatie die we over zijn leven hebben, is afkomstig uit zijn eigen gedichten. De vraag is natuurlijk of die informatie de werkelijkheid trouw weerspiegelt of een onderdeel is van de fictieve wereld van de dichter.

Catullus werd geboren in 84 v. Chr. in Verona, in het noorden van Italië. Hij behoorde tot een welvarende en invloedrijke equites familie. Zo was zijn vader vrienden met Caesar en heeft hij Caesar onderdak geboden tijdens zijn veroveringen in Gallië.

Zoals gewoon was voor rijke jongens, vertrok hij als jongeman naar Rome om te studeren. Dit gebeurde rond 62 v. Chr. Catullus was er al snel achter dat hij de politiek maar niets vond en dat hij zijn leven wilde toewijden aan de dichtkunst. Hij had geluk dat hij uit een rijke familie afkomstig was en daardoor over de middelen beschikte om van het dichterschap te leven. Zo bezat Catullus drie huizen, in Rome, in Tivoli en in Sirmio, een schiereiland aan het Gardameer dat nu Sirmione wordt genoemd. De huizen in Tivoli en Sirmio dienden echter meer als vakantieoorden: Rome was de stad van Catullus’ hart.

In Rome ontmoette hij verschillende grote literaire namen, zoals de geschiedschrijver Cornelius Nepos, aan wie hij zijn werk wijdt. Ook ontmoette hij andere dichters, zoals Licinius Calvus en Helvius Cinna. Hij sloot zich net als hen aan bij de stroming die bekend staat als de poetae novi (‘nieuwe dichters’) of neoteroi (‘nieuwelingen’). Ze verzetten ze zich tegen de bestaande genres van de poëzie, zoals het epos, en experimenteerden met nieuwe dichtvormen, vaak korte gedichten waarin de emoties van de dichter centraal staan. Ze werden geïnspireerd door de voorbeelden van de Griekse dichters die in de 3e eeuw v. Chr. in Alexandrië leefden. Bovendien waren ze poetae docti (‘geleerde dichters’), die in hun werk hun kennis van de mythologie, aardrijkskunde en literatuur laten zien. Deze titel verdiende hij waarschijnlijk door zijn langere werken maar ook omdat hij als eerste de Griekse lyrische metra in het Latijn gebruikte.

Het was tijdens zijn tijd in Rome dat Catullus dolverliefd werd op Lesbia, het onderwerp van een groot deel van zijn gedichten samen bekend als de Lesbia-cyclus. De gedichten beschrijven beschrijven de verschillende fases van hun wispelturige relatie, van de eerste ontmoeting, de liefde, de ruzies, het bedrog tot de nasleep.

In 57 v. Chr. reisde Catullus naar de provincie Bithynië (Noord-Turkije), samen met de nieuwe propraetor Gaius Memmius. Het doel van deze reis was het verrijken van zijn vermogen door belastingen te innen, zoals gewoon was in die tijd, maar hij kwam van een koude kermis thuis. Hij reisde toen ook naar Troje, om het graf van zijn broer te bezoeken, die daar tijdens militaire dienst was overleden.

Catullus was pas dertig jaar oud toen hij stierf in 54 v. Chr. De oorzaak van zijn dood is onbekend.

Werken

Catullus heeft een grote gedichtenbundel geschreven, de Carmina (‘Gedichten’). Deze bundel bestaat uit 116 gedichten waarvan de lengte verschilt van 2 tot 408 regels. Het merendeel van de gedichten zijn echter korte lyrische gedichten, die over uiteenlopende onderwerpen gaan. Ze zijn geschreven in een periode van acht jaar, vanaf 62 v. Chr. tot zijn dood in 54 v. Chr.

Waardering

Ondanks het relatief kleine aantal gedichten dat we van Catullus kennen, is zijn stempel op de Latijnse literatuur duidelijk merkbaar bij latere auteurs, waaronder Ovidius, Tibullus, Propertius, Vergilius, Horatius en Martialis. Toen het manuscript tijdens de renaissance werd herontdekt, volgde een reeks imitaties van zijn kusgedichten, onder andere van Petrarca en P.C. Hooft. Sterker nog, vandaag de dag geven miljoenen mensen hun geliefden een bisou, beso, bacio of beijo, alle afgeleid van het woord basium dat Catullus vanuit een dialect in de Latijnse taal introduceerde.