Bijvoeglijke naamwoorden groep 1/2

Bij de bijvoeglijke naamwoorden is het van belang dat ze kunnen congrueren met elk mogelijk getal, naamval en geslacht. Een bijvoeglijk naamwoord heeft daarom, in tegenstelling tot een zelfstandig naamwoord, geen ‘vast’ geslacht. De geslachten worden gevormd door de mannelijke uitgang -ος, vrouwelijke uitgang -η of onzijdige uitgang -ον achter de stam te plakken. De rijtjes gaan afhankelijk van het geslacht/de uitgang net als ὁ δοῦλος, ἡ μάχη en τὸ θηρίον. Bijvoeglijke naamwoorden worden altijd in de nominativus mannelijk gegeven. Een voorbeeld van een bijvoeglijk naamwoord is δεινός ‘verschikkelijk’. Dit is dus de mannelijke vorm, de stam is δειν-. De vrouwelijke vorm is dan δεινή en de onzijdige vorm δεινόν.

De ρει-regel

Bij de vorming van de vrouwelijke bijvoeglijke naamwoorden is er een extra regel van toepassing die de ρει-regel wordt genoemd. De ρει-regel betekent dat als de stam van een (bijvoeglijk) naamwoord eindigt op een ρ, ε of ι, het vrouwelijk een -α in plaats van een -η als uitgang krijgt. Woorden met een stam op een ρ, ε of ι worden ρει-woorden genoemd. Het rijtje gaat dan net als ἡ χώρα. Misschien was het je al opgevallen, maar de ρει-regel geldt ook voor de zelfstandige naamwoorden, waardoor het ρει-woord ἡ χώρα ook op een -α in plaats van een -η eindigt. Een voorbeeld van een bijvoeglijk naamwoord dat ook een ρει-woord is, is μακρός ‘lang’. De stam hiervan is μακρ-, wat op een ρ eindigt. De vrouwelijke vorm hiervan is μακρά en de onzijdige vorm is μακρόν.

Verbuigingen

Hieronder zie je de vervoegingen van de bijvoeglijke naamwoorden die gaan zoals δεινός ‘verschikkelijk’ en die gaan zoals μακρός ‘lang’.

Bijvoeglijke naamwoorden groep 1/2

	δεινός			μακρός
	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig
ev. nom.	δεινός	δεινή	δεινόν	μακρός	μακρά	μακρόν
gen.	δεινοῦ	δεινῆς	δεινοῦ	μακροῦ	μακρᾶς	μακροῦ
dat.	δεινῷ	δεινῇ	δεινῷ	μακρῷ	μακρᾷ	μακρῷ
acc.	δεινόν	δεινήν	δεινόν	μακρόν	μακράν	μακρόν
mv. nom.	δεινοί	δειναί	δεινά	μακροί	μακραί	μακρά
gen.	δεινῶν	δεινῶν	δεινῶν	μακρῶν	μακρῶν	μακρῶν
dat.	δεινοῖς	δειναῖς	δεινοῖς	μακροῖς	μακραῖς	μακροῖς
acc.	δεινούς	δεινάς	δεινά	μακρούς	μακράς	μακρά

Bijzonderheden

Er zijn twee bijvoeglijke naamwoorden die zich ongeveer regelmatig gedragen, maar ook onregelmatige vormen hebben. Dit zijn μέγας ‘groot’ en πολύς ‘veel’. De rijtjes ervan worden hieronder gegeven.

Bijvoeglijke naamwoorden μέγας en πολύς

	μέγας			πολύς
	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig
ev. nom.	μέγας	μεγάλη	μέγα	πολύς	πολλή	πολύ
gen.	μεγάλου	μεγάλης	μεγάλου	πολλοῦ	πολλῆς	πολλοῦ
dat.	μεγάλῳ	μεγάλῃ	μεγάλῳ	πολλῷ	πολλῇ	πολλῷ
acc.	μέγαν	μεγάλην	μέγα	πολύν	πολλήν	πολύ
mv. nom.	μεγάλοι	μεγάλαι	μεγάλα	πολλοί	πολλαί	πολλά
gen.	μεγάλων	μεγάλων	μεγάλων	πολλῶν	πολλῶν	πολλῶν
dat.	μεγάλοις	μεγάλαις	μεγάλοις	πολλοῖς	πολλαῖς	πολλοῖς
acc.	μεγάλους	μεγάλας	μεγάλα	πολλούς	πολλάς	πολλά

Gebruik

Het bijvoeglijk naamwoord kan zowel voor als achter het zelfstandig naamwoord staan. Wanneer er een lidwoord voor het zelfstandig naamwoord staat, staat het tussen het lidwoord en het zelfstandig naamwoord. Als het zelfstandig naamwoord erachter staat, wordt het lidwoord herhaald. Bijvoorbeeld: τὸ δεινὸν θηρίον – het verschrikkelijke beest τὸ θηρίον τὸ δεινόν – het verschrikkelijke beest Bij het naamwoordelijk deel van het gezegde komt nooit een lidwoord voor. Er geldt: τὸ θηρίον δεινόν ἐστιν. – het beest is verschrikkelijk.

Samengestelde bijvoeglijke naamwoorden

Het Grieks heeft verschillende bijvoeglijke naamwoorden die op -ος (of soms -ους) eindigen, die zijn samengesteld uit twee delen die elk een eigen betekenis hebben. Dit zijn de zogenaamde samengestelde bijvoeglijke naamwoorden. Een voorbeeld is εὔνους goedgezind (εὖ goed, νοῦς geest). Een andere mogelijkheid om samengestelde bijvoeglijke naamwoorden te maken is met een voorvoegsel. In het Nederlands geef je bijvoorbeeld een bijvoeglijk naamwoord de tegenovergestelde betekenis door ‘on-’ voor het woord te plakken: sterfelijk wordt dan onsterfelijk. In het Grieks wordt dit gedaan door een ἀ- aan het begin te plakke. Dit wordt ook de alpha privans genoemd. Dit komt van het Latijnse woord privare ‘beroven, ontnemen’ omdat het het woord als het ware van zijn betekenis beroofd. Twee voorbeelden zijn ἀθάνατος onsterfelijk (ἀ- on-, θάνατος dood) en ἄδικος onrechtvaardig (ἀ- on-, δίκη recht). Deze samengestelde bijvoeglijke naamwoorden hebben geen vrouwelijke uitgang. In plaats daarvan wordt de mannelijke uitgang gebruikt: ἀθάνατος δόξα – onsterfelijke roem ἡ ἄδικος τύχη – het onrechtvaardige lot Samengestelde bijvoeglijke naamwoorden worden ook wel bijvoeglijke naamwoorden van twee uitgangen genoemd, omdat ze alleen een mannelijke en onzijdige uitgang hebben.

Griekse uitspraak van de dag